Ναός του Αγίου Ελισαίου

               Στη θέση απέναντι της ¨Βιβλιοθήκης Αδριανού¨ στο Μοναστηράκι , βρίσκεται σχεδόν κρυμμένος ο ναΐσκος του Αγίου Ελισαίου , ξαναστημένος από το 2005 και ύστερα από έναν ύπνο αφάνειας εξήντα ολόκληρων χρόνων .

               Ο κτητορικός αυτός ναός είναι συνδεδεμένος με τις μορφές του Αλεξάνδρου Παπαδιαμάντη και του επίσης εξαδέλφου του Αλεξάνδρου Μωραϊτίδη , που πέρασαν από εκεί τις κατανυκτικές ώρες της ¨Αγρυπνίας¨ ψάλλοντες . Δεξιός ψάλτης ο πρώτος , αριστερός ο δεύτερος .

                  Και ήταν τέτοια η ακτινοβολία του Παπαδιαμάντη ώστε εκκλησιάζονταν εκεί μόνο και μόνο , για να τον ακούσουν σημαντικές μορφές των γραμμάτων της εποχής , όπως ο Ζαχαρίας Παπαντωνίου , ο Παύλος Νιρβάνας , ο Γιάννης Βλαχογιάννης , ο Γεράσιμος Βώκος κ.α. Ο Άγιος Νικόλαος , ο Πλανάς , στο Ι . Ναό του Αγίου Ελισαίου λειτουργούσε καθημερινά με ψάλτες τον Αλέξανδρο Παπαδιαμάντη και τον Αλέξανδρο Μωραϊτίδη .

                Ο Γεράσιμος Βώκος (1868-1927) υπήρξε λόγιος , λογοτέχνης και δημοσιογράφος .

                Έγραψε πολλά βιβλία και ως δημοσιογράφος είχε ιδιαίτερη κλίση ως χρονογράφος και αρθρογράφος .

                Σε ένα χρονογράφημά του με τίτλο  ¨Αγρυπνία εις τον Άγιον Ελισαίον¨ περιγράφει κατά τρόπον μοναδικό και άψογον την ιεράν ¨Αγρυνίαν¨ μέσα εις τον ναόν :

                Η βροχή έπιπτε ραγδαία ατελεύτητος από της 11^ης νυχτερινής . Την 1^ην μετά το μεσονύχτιον ήτο πλέον σωστό μπουρίνι .

                Ο Άγιος Ελισαίος μικρή εκκλησία .

                Όταν εισήλθα , εδέησε να σπρώξω δι’όλης της δυνάμεως του σώματός μου και τότε η θύρα ήρεμα υπήκουσε , της ανθρωπομάζης , ήτις επλήρου τον ναΐσκον , απαλώτατα καμφθείσης προς τα ένδον , ώστε ευρέθη τόπος δι’εμέ .

               Εν αφορήτω συνοστισμώ ήσαν γραίαι πολλαί και γυναίκες ηλικίας και νεάνιδες τρυφερώτατοι και μητέρες μετά των νηπίων εις τας αγκάλας των .

          Άνθρωποι του λαού ίσταντο προ των γυναικών ευλαβώς , ενώ η θερμοκρασία αποπνικτική .

          Του όρθρου ψαλλομένου , αντήχησε εις γνήσιον Βυζαντινόν μέλος , περιπαθές και σεμνότατον , η φωνή του δεξιού ψάλτου , ψάλλοντος εκ του κανόνος τη ζ΄ ωδήν του προφήτου Ιωνά :

         ¨ Εβόησα εν θλίψη μου προς Κύριον Θεόν ¨

          Και ανταπήντησε ο αριστερός ψάλτης υπό τον αυτόν τόνον της μελωδίας δι’υποκώφου φωνής :

         ¨και έλθοι προς σε η προσευχή μου προς ναόν τον άγιόν σου ¨ . 

          Ήσαν δε οι ψάλται , Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης και Αλέξανδρος Μωραϊτίδης οι από Σκιάθου καταγόμενοι διηγηματογράφοι και τρυφερώτατοι συγγραφείς , αληθείς και ευσεβέστατοι ούτοι χρστιανοί .

           Ο πρώτος εν τη ¨Ακροπόλει¨ συνάδελφος είχε μετερσιωθεί , εν τη εκπληρώσει των ιερών τούτων καθηκόντων . Αίγλη απολύτου ευτυχίας εφώτιζε την δασύτριχα μορφήν του , με την σγουράν μαύρην γενειάδα και την ομοιόχρωμον πλουσίαν κώμην . Ήτο αγνώριστος και η μορφή εκείνη η τόσο σκυθρωπή κατά τας ώρας εδώ εις το γραφείον εφαιδρύνετο υπεράνω του ιεροψαλτικού αναλογίου . Έψαλλε δε ο συγγραφεύς της ¨Νοσταλγού¨ μετά ζέσεως και πάθους αληθινού εντείνων την φωνήν , τηρών τον χρόνον διά βιαίας καταφοράς της χειρός επί του ερείσματος του στασιδίου , όταν συνέβαινε ο λαμπαδάριος και καλός χριστιανός χριστοφίλης να προτρέχει εις εκπλήρωσιν των καθηκόντων του . Τότε ο Παπαδιαμάντης μετεβάλλετο εις αυστηρότατον επιτιμητήν και επεφώνη και επετίμα και εκράυγαζεν .

               Ο άλλος απέναντι , ο συγγραφεύς του ¨Δεκατιστού¨, είχε το ήθος ταπεινότερον και εφαίνετο συνηθισμένος εις όνειρον θρησκευτικής αφοσιώσεως και λατρείας . Επακουμβών επί του ερείσματος του στασιδίου δι’αμφοτέρων των χειρών , έκλινε την φαλακράν κεφαλήν του με την μακράν μαύρην γενειάδα , το λείον μέτωπον με την γρυπήν και ημικλείων τους οφθαλμούς , έψαλλε ήρεμα μόλις ακουόμενος . Και ήτο το θέαμα των δύο αυτών της Σκιάθου θεοπνεύστων συγγραφέων κατανυκτικώτατον και εγώ αποθαυμάζων αυτούς , ότι δεν ήξευρον μόνον να περιγράφουν τόσον θαυμασίως εις τα διηγήματά των θρησκευτικάς σκηνάς και εκκλησιαστικά επεισόδια , αλλ’ήσαν εν ταυτώ απροσποίητοι και δεινοί από ιεράς πεποιθήσεως και χρηστού συνειδότος τελετάρχαι τοιούτων τελετών και πανηγύρεων , υπέροχοι πρόμαχοι του γνησιωτέρου βυζαντινού μέλους , το οποίον τινες κακοζήλως ανέλαβον να παραμορφώσουν υπό το κωδικόν ένδυμα οθνείας και εστραβλωμένης μουσικής .

               Αλλά ήδη είχε τελειώσει ο όρθρος και μετά την ευλογίαν των άρτων εμπήκαμε εις την λειτουργίαν . Ο παπα-Χρύσανθος από του ιερού βήματος θυμιατίζων . Ην δε ούτος παχύτατος και βραχύσωμος , έχων και μεγάλην την κεφαλήν και άφθονον την κώμην και την γενειάδα ψαράν και δασείαν , οφθαλμούς μεγάλους αμυγδαλωτούς , πανομοιότυπον παντοκράτορος από εκείνους τους τεράστιους , που ζωγραφίζουν υπό τους θόλους των μεγάλων εκκλησιών .

               Μικρόν ωρολόγιον της εκκλησίας τοποθετημένον εις μικράν κινεζικήν εταζέραν , εδείκνυε την τετάρτην πρωινήν . Η λειτουργία περί το τέλος .

               Υδραίος πλοίαρχος , ο μπάρμπα-Μάνθος , υπέργηρος , αδύνατος με λεπτό – λεπτό ολόλευκο μουστακάκι , κλίνων προς τα κάτω , γνήσια μορφή ασκητού , σεβαστός ανήρ , κόσμον διαπλεύσας με τα δύο καράβια του εις την καλήν εποχήν , ήδη δε ανερχόμενος επίτηδες εκ Πειραιώς διά να λέγει το ¨Πιστεύω¨ εις τον Άγιον Ελισαίον , οσάκις γίνονται ¨Αγρυπνίαι¨. Μετά ο πάπα-Χρύσανθος έκραξε : ¨ Άνω σχώμεν τας καρδίας ...¨ . Με την γλυκείαν φωνήν του εξ Ύδρας πλοιάρχου λέγοντος το ¨ Πάτερ ημών ¨ η ¨Αγρυπνία ¨ έληξε.

               Η βροχή ακόμη ραγδαία . Στου Ψυρή τα μαγαζιά ήσαν ερμητικά εσφαλισμένα . Απεφασίσαμε να πάμε στου Καλαμιώτη . Αλλ’αίφνης οι φανοκόροι έσβησαν τα φανάρια και σκότος πλέον πυκνόν εκάλυψε την πόλιν . Του Παπαδιαμάντη εκτελούντος χρέη πιλότου εφθάσαμε εις καφενείον διανυκτερεύον , όπου πηγαίνουν οι βιολιτζήδες το πρωί και ήλθε και ο Μωραϊτίδης κατόπιν και ο γέρων πλοίαρχος .

               Εκεί εμείναμεν έως ότου έφεξε , του Μωραϊτίδου λέγοντος μεταξύ άλλων φιλολογικο-θρησκευτικών και εν παρόδω , ότι τας ¨Αγρυπνίας¨ αυτάς του Αγίου Ελισαίου έχει ζωγραφίσει εις το μυθιστόρημά του  ¨ Το τάξιμον ¨ γραφέν προ τριετίας και αδημοσίευτον ακόμη .

              ¨Μικρός Ρωμηός¨ - Γεράσιμος Βώκος 1894 .