Η Σμύρνη που μας καίει

               Δεν ήρθε η οικογένειά μου από τη Σμύρνη του 1922 , ούτε είχαμε ποτέ προγόνους στη Μικρά Ασία . Από τα παιδικά μου χρόνια όμως , άκουγα τους μεγάλους να διηγούνται φοβερές ιστορίες για τις σφαγές και τις φωτιές , για τον ελληνισμό που χάθηκε , για μια πόλη πανέμορφη και ξακουστή στα πέρατα της Γης , που μέσα σε λίγες ώρες είχε μεταβληθεί σε στοιχειωμένα χαλάσματα . Εκείνες οι εικόνες της φρίκης που έπλαθε η παιδική μου φαντασία , μένουν πάντα ζωηρές στη μνήμη μου και η Σμύρνη που κάηκε πάντα θα με καίει σαν να ήμουν εκεί και σαν να ήταν χθες .

               Εκείνη τη Σμύρνη που χάθηκε , γνώρισα πριν ένα χρόνο από το συναρπαστικό ντοκυμανταίρ της Μαρίας Ηλιού με τίτλο ¨ Καταστροφή μιας κοσμοπολίτισσας πόλης 1900-1922 ¨ . Βέβαια μια κινηματογραφική ταινία ¨ υπάρχει ¨ μόνο για την ώρα που προβάλλεται . Ευτυχώς όμως έχει εκδοθεί και το λεύκωμα με τον ίδιο τίτλο . Το ξεφύλλιζα και πάλι αυτές τις μέρες και σκέφθηκα να το μοιραστώ με τους αναγνώστες της στήλης . Με λίγες σελίδες που περιέχουν κείμενα από την Μαρία Ηλιού και τον ιστορικό Αλέξανδρο Κιτρόεφ και με πολλές φωτογραφίες , που ανακάλυψε η έρευνα στα αρχεία της βιβλιοθήκης του Αμερικάνικου Κογκρέσσου , στο πανεπιστήμιο του Χάρβαντ σε Μουσεία , σε ελληνικά αρχεία και σε ιδιωτικές συλλογές , το λεύκωμα που πραγματοποιήθηκε από τις Εκδόσεις Μίνωα , το Μουσείο Μπενάκη και τον Πρωτέα , ανασταίννει τη Σμύρνη από τις αρχές του αιώνα μέχρι την ημέρα που κάηκε πριν 91 χρόνια από σήμερα .

              Όλοι έχουμε δει τις εικόνες με τους καπνούς και τις φλόγες της Σμύρνης που καιγόταν . Δεν είχαμε όμως εικόνες από την προκυμαία με τα καφενεία , από το πολυτελές ξενοδοχείο της Αλεξάνδρειας , από το μέγαρο της Ελληνικής Τράπεζας της Ανατολής , από το ιππήλατο τραμ που περνούσε από τη μια έως την άλλη άκρη της παραλίας , από την Ευρωπαϊκή οδό με τα εμπορικά καταστήματα , όπου έφθαναν τα παρισινά αξεσουάρ μόδας , τα αρώματα και τα πανάκριβα υφάσματα από τη Μπέλα Βίστα μα τα πλούσια διώροφα ελληνικά σπίτια , από την Μητρόπολη της Αγίας Φωτεινής με το ψηλό καμπαναριό , από το Σπόρτινγκ Κλαμπ , από τα προάστια του Μπουρνόβα και του Κορδελιού , από το λιμάνι , όπου κατέληγαν τα καραβάνια με τις γκαμήλες που έφθαναν από το εσωτερικό της χώρας με εμπόρευμα για να φορτώσουν για να φορτώσουν στο λιμάνι τα πλοία ... Όλη αυτή η Σμύρνη των Ελλήνων , των Αρμενίων , των Εβραίων , των Λεβαντίνων ζωντανεύει μέσα από τις φωτογραφίες του λευκώματος . Συγκινητικές είναι οι οικογενειακές φωτογραφίες των Ελληνων που ξερριζώθηκαν , που από άρχοντες έγιναν πρόσφυγες σε μια μέρα ...

              ¨... Οι Τούρκοι βγαίνουν το βράδυ και σκοτώνουν άγρια τους μοναχικούς άνδρες μας και τους οδηγούς των φορτηγών . Τους ακρωτηριάζουν και τους γδέρνουν , πράγμα που κάνει τους στρατιώτες μας να εξωθούνται μανιακώς σε αντίποινα . Ο πόλεμος αγριεύει και γι’αυτό έχουμε λίγους αιχμαλώτους . Όλοι σκοτώνονται επί τόπου ...¨ , έγραφε σε επιστολή του προς την κόμισσα Πάολα φον Οστχαϊμ ο Βασιλεύς Κωνσταντίνος , ένα χρόνο πριν τη καταστροφή . Παρά τα επεισόδια αυτά ωστόσο , κανείς δεν πίστευε ακόμη τότε ότι θα επακολουθούσε η τραγωδία της Σμύνης που θα μας καίει για πάντα .

             Αλεξ. Στεφανοπούλου – ¨ΕΣΤΙΑ¨, 30-3-2013 .