Τρίτη 30 Σεπτεμβρίου 2008

Κακή συνήθεια

Με αφορμή την απαγόρευση του καπνίσματος σε δημόσιους χώρους, Νοσοκομεία κ.λ.π. ας αναφερθούμε σε ένα σχετικό περιστατικό, που συνέβη πριν από 130 χρόνια και αφορούσε τη ρύπανση της Αθήνας.

Σ το βιβλίο του ¨Αθηναϊκή Σάτιρα¨, ο Γιάννης Καιροφύλας γράφει: ¨΄Ηταν μία κακή συνήθεια το ¨ουρείν¨στους τοίχους, συνήθεια που για μεγάλο διάστημα και μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο διατηρήθηκε στη Αθήνα .Γινόταν όμως από ανάγκη, εδώ που τα λέμε, δεν υπήρχαν δημόσια ουρητήρια ,ούτε και πολλοί από τους δημόσιους χώρους , όπως χαραχτηρίζονταν καφενεία, εστιατόρεια κ.λ.π. διέθεταν παρόμοια. Έτσι οι Αθηναίοι υποχρεώνονταν σε πολλές γωνιές της πόλης τους, ακόμη και στο κέντρο,όπως ήταν η οδός Σταδίου, να πνίγονται υπό αμμωνιώδους δυσωδίας.


Η εύκολη, λοιπόν, λύση στο πρόβλημα ήταν να κάνουν οι ενοχλούμενοι περίοικοι μεγάλους σταυρούς στους τοίχους, ώστε όσοι ήθελαν να ανακουφισθούν να διστάσουν να ουρήσουν στο σημείο εκείνο¨.

Ο Εμμανουήλ Ροΐδης με τα ιδιαίτερα γυμνασμένα διεισδυτικά του μάτια, ένας άριστος ρεπόρτερ με σατιρική κριτική διάθεση, έδινε στην εφημερίδα του ¨Ασμοδαίος ¨, την ακόλουθη εικόνα για την οδό Σταδίου:

¨Εις την διαστάυρωσιν της οδού Σταδίου, την άγουσαν εις την Εθνικήν Τράπεζαν, φαίνονται κάτωθεν τοίχου πολλοί σταυροί, άμα δε πλησιάσει κανείς εκεί,πνίγεται υπό αμμωνιώδους δυσωδίας. Εφιστώμεν εις τούτο την προσοχήν της αστυνομίας, ίνα μη κακόβουλος τις Φράγκος λάβει αφορμήν εκ τούτου να σημειώσει εν τω ημερολογίω του: ¨Οι Ορθόδοξοι Έλληνες τοσούτον ασεβείς και αντιχριστιανοί κατήντησαν , ώστε κοσμούσι διά σταυρών τους τοίχους τους προορισμένους εις το ουρείν ¨.

Ο Λυσίας

Οι ασχολούμενοι με τέχνην του ενδύματος, υποστηρίζουν ότι το καλό ντύσιμο προσδίδει εις το άτομον την μισή προσωπικότητα. Πράγματι, την παρουσία σε μια τράπεζα , σε μια δημόσια υπηρεσία σ’έναν Οργανισμό, ενός καλοντυμένου από έναν κακοντυμένον, διαφορετικά θα την προσέξουν οι παρευρισκόμενοι.

Ένα σχετικό περιστατικό, που συνέβη προ πολλών ετών,με διαφορετική κατάληξη, μου διηγήθηκε φίλος από τη Λακωνία :

¨Ο Βουρλάς ,ένα χωριό κοντά στη Σπάρτη της Λακωνίας είναι η πατρίδα μου και πατρίδα του Λυσία Κουμανταράκη ενός μικρόσωμου, ισχνού και ευγενικού ανθρώπου, με μόλις ακουόμενην φωνή. Σε προχωρημένη ηλικία και χωρίς οικογένεια,επεσκέπτετο κατά καιρούς το πατρικό του σπίτι , στο χωριό του, όπου είχε και μερικούς συγγενείς aλληλοσπαρασσομένους διά κτηματικάς διαφοράς, όπως γίνεται συνήθως στα χωριά.

Σε μια επίσκεψή του,τον κατάφεραν, οι συγγενείς του να παραστεί στο Δικαστήριο μάρτυρας, σε μια από τις διαφορές τους. Ο Λυσίας με σκοπό κυρίως να συμβιβάσει ¨τα πράγματα¨, δέχθηκε και έτσι βρέθηκε μια μέρα στο πλημμελειοδικείο της Σπάρτης. Σήμερα,βέβαια,τα Δικαστήρια λειτουργούν διαφορετικά,αλλά εκείνη την εποχή , ο ερχόμενος σε επαφή με την Δικαιοσύνην, ιδίως στην επαρχία, είτε ως μηνυτής ή κατηγορούμενος, είτε ως μάρτυρας, διεσύρετο κατά τον χειρότερον τρόπο.

Κατ’αρχάς κατηργείτο ο πληθυντικός με τις λέξεις ¨κάτσε κάτω¨,¨σήκω επάνω¨. Και στη συνέχεια από τον κλητήρα, που επαναλάμβανε μετά τον Πρόεδρο, μεγαλοφώνως το όνομα του κληθέντοςκατηγορουμένου ή μάρτυρα.Έχανε και το επώνυμό τους με τις λέξεις ¨Έλα Γιώργη¨, ¨Ελα Μήτσο¨.

Υπό αυτές τις συνθήκες βρέθηκε μια μέρα ο ατυχής Λυσίας στη μικρή αίθουσα του Δικαστηρίου, για να μαρτυρήσει εν μέσω κλεφτοκοτάδων, μπουγαδοκλεφτών,γαλατάδων που νέρωναν το γάλα και άλλων τοιούτων ομοίων. Κληθείς από τον Πρόεδρο είπε ένα ασθενικό ¨παρών¨, το οποίον δεν άκουσε φαίνεται ο Πρόεδρος και του είπε: ¨Μουγκός είσαι μωρέ και δεν μιλάς¨.Ο δε κλητήρας συμπλήρωσε: ¨Ελα Λυσία, παρ’τα πόδια σου και μας ξημέρωσες¨. Έτσι ο Λυσίας διαπομπευόμενος από τα όργανα της δίκης, αφού μετά κόπου διέσπασε το ¨τείχος¨των κλεφτοκοτάδων και άλλων υποδίκων, έφτασε κάτω από την έδρα των δικαστών , όπου υπήρχε μια ξύλινη προεξοχή με το Ευαγγέλιο: ¨Ανέβα επάνω, βάλε το χέρι σου στο Ευαγγέλιο και λέγε πως σε λένε ¨. Ο μάρτυς εξετέλεσε τη διαταγή, αλλά αυτό που συνεκλόνισε Πρόεδρο και δικαστές, ήταν η απάντηση του μάρτυρα στη δεύτερη ερώτηση-διαταγή του Προέδρου: ¨Τι δουλειά κάνεις ; ¨Ο μάρτυς με το μειλίχιο ύφος και την ασθενή φωνή, απάντησε: ¨Πρόεδρος των Μικτών Δικαστηρίων της Χάγης ¨. Ο πρόεδρος εψέλισε αμήχανος, κάτι μπερδεμένες λέξεις και πως ¨αν θέλετε να διακοψουμε για λίγο¨, επαναφέρων , έτσι στο ακροατήριο το ¨κύριε¨, τον πληθυντικό και το επώνυμο.

Ο Λυσίας Κουμανταράκης , εκτός της έδρας του εις τη Χάγην, ήταν ένας λόγιος άνθρωπος, μεταφράσας ολόκληρο το έργο του Θουκιδίδη, με θαυμάσια σχόλια και θεωρείται από τις πλέον αξιόλογες μεταφράσεις και που διδάσκεται στις περισσότερες φιλολογικές σχολές ¨.

Μιλάει 32 γλώσσες

Η είδηση πέρασε στα ¨ψιλά¨των εφημερίδων.Λίγοι την πρόσεξαν. Ελάχιστοι της έδωσαν σημασία. Και όμως λέει πολλά….

Ένας Έλληνας επιστήμονας, ο Ιωάννης Οικονόμου,στέλεχος της Ευρωπαϊκής Ένωσης, ομιλεί 32 γλώσσες.

Μεγαλωμένος σε μια από τις πιο τουριστικές περιοχές της Ελλάδος, στα Χανιά της Κρήτης, ο Γιάννης Οικονόμου, λέει ότι από πολύ μικρός γοητευόταν από τους ¨διαφορετικούς¨ήχους των τουριστών. Σε ηλικία πέντε ετών ζήτησε από τους γονείς του να μάθει Αγγλικά. Μετά από δύο χρόνια θέλησε να μάθει Γερμανικά, συνέχισε με Ιταλικά και Γαλλικά και όταν αποφοίτησε από το λύκειο μιλούσε οκτώ γλώσσες, μεταξύ των οποίων Ρωσικά, Τουρκικά και Αραβικά. Σήμερα μιλάει πολύ καλά 16 γλώσσες και μπορεί να διαβάσει και να εκφραστεί σε άλλες 16 .

Η Ευρωπαϊκή Ένωση, με αφορμή την 26 Σεπτεμβρίου, ημέρα αφιερωμένη στην πολυγλωσσία, τίμησε τον Ιωάννη Οικονόμου και άλλους 3 Ευρωπαίους πολύγλωσσους και στελέχη της Ε.Ε. Την Σουηδέζα Μαργκαρέτα Φάουστ, τον Ιρλανδό Σαν ο Ράϊαν και τον Πορτογάλο Ζοάο Πέντρου Γκόμες.

Ο Ιωάννης Οικονόμου δήλωσε στους δημοσιογράφους: ¨Η εκμάθηση ξένων γλωσσών είναι για μένα ¨γέφυρα¨ανάμεσα σε διαφορετικούς πολιτισμούς. Δεν αρκεί να διαβάζεις μια γλώσσα, πρέπει και να την εξασκείς. Η εκμάθηση είναι μια ευχαρίστηση και διασκέδαση και πρέπει ο νέος να αναζητεί την ιστορία και τον πολιτισμό, που κρύβεται πίσω από κάθε γλώσσα.

Έλληνες επιστήμονες του εξωτερικού, με την παρουσία τους και τη προσφορά τους, τιμούν τη χώρα μας. Μέσα σε τούτο το δυναμικό των Ελλήνων επιστημόνων της διασποράς, η παρουσία του Γιάννη Οικονόμου γίνεται ιδιαιτέρως αισθητή.

Δευτέρα 29 Σεπτεμβρίου 2008

Σχολικές δάφνες

Πριν μερικές μέρες ευρισκόμενος στην Αθήνα επισκέφτηκα φιλική οικογένεια. Η συζήτηση σχετική με την τρέχουσα επικαιρότητα και την πρόοδο του μονάκριβου γιου μαθητού, της Γ’ τάξεως Γυμνασίου.

Η Μαμά ομιλεί με ενθουσιασμό για τις επιδόσεις του ¨κανακάρη¨της: ¨Εναι αρισ-
τούχος μαθητής , τελείωσε τη Β’ Γυμνασίου με 18, κάνει Αγγλικά και Γαλλικά και θα τον αρχίσω και Γερμανικά.

Όπως διαπίστωσα ,όμως, ούτε την Αγγλικήν, ούτε την Γαλλικήν κατείχε ο νεαρός ,που με τα βίας εψέλλιζε φράσεις. Όταν θα αρχίσει να σπουδάζει και την Γερμα νικήν, το μόνον αποτέλεσμα θα είναι, ότι θα πάθει γενικόν γλωσσοδέτην ημιμαθείας εις τρεις γλώσσας με το χάος που θα δημιουργηθεί εις τον εγκέφαλόν του.

Η μητέρα του δεν ομιλεί παρά μόνον Ελληνικά και πιστεύει ότι είναι αρκετό να λέει κανείς: ¨γκουντ μόρνιγκ¨,¨μπονζούρ¨και ¨γκούτεν ταγκ¨για να καταταχθεί στους γλωσσομαθείς . Τη μεγαλύτερη όμως εντύπωσιν μου έκανε , εκτός των ¨ξενογλώσσων¨ επιδόσεων εις αυτόν τον μαθητήν του 18, η πλήρης εγκυκλοπαιδική άγνοια. Δεν εγνώριζε τον πρώτον Έλληνα χρυσόν Ολυμπιονίκην Σπύρον Λούην.Δεν ήξερε τους δύο Νομπελίστες της λογοτεχνίας μας,,Γ. Σεφέρην και Οδ. Ελύτην. Δεν είχε διαβάσει για τη ¨κατάκτηση¨της Σελήνης,το 1969, από δύο Αμερικανούς αστροναύτες. Αγνοούσε ακόμη ότι ο σημερινός υπουργός Παιδείας ονομάζεται Πέτρος Ευθυμίου.Δεν ετόλμη σα να ρωτήσω εάν γνώριζε το όνομα του Πρωθυπουργού της χώρας.Ο λόγος , που δεν το έκανα είναι ο εξής: Επειδή ανεβαίνει απότομα ο δείκτης της πίεσής μου, μη πως στη σχετική ερώτησή μου απαντούσε το όνομα Τσοβόλας, οπότε θα μου συνέ βαιναν ανεξέλεγκτες καταστάσεις.

Οι περισσότεροι γονείς πιστεύουν ότι με μία υψηλή βαθμολογία οι σχολικές δάφνες είναι αρκετές και ότι έχουν πράξει το καθήκον τους.

Τα σημερινά παιδιά μπορεί να μην είναι αγράμματα.είναι όμως αμόρφωτα.Πέραν από τα καθημερινά μαθήματα, είναι επείγουσα η ¨θωράκιση¨των νέων μας με γνώσεις Γενικής Παιδείας.

Δεκέμβριος 2002

Σάββατο 27 Σεπτεμβρίου 2008

Δεν είχε συνέχεια

Ο Διαγόρας ο Ρόδιος, νίκησε στο αγώνισμα της πυγμαχίας στη 79η Ολυμπιάδα το 464 π.χ. και τη νίκη του εξυμνεί ο Πίνδαρος στον Ζ΄ Ολυμπιόνικο. Σύμφωνα με την ίδια παράδοση , ο Διαγόρας γέρος πια, βρέθηκε και πάλι στην Ολυμπία, όπου οι δυο γιοι του, όταν στεφανώθηκαν Ολυμπιονίκες, όπως και ο πατέρας τους, πριν από δεκαέξι χρόνια, τον πήραν στους ώμους τους και τον περιέφεραν στο στάδιο θριαμβολογώντας για τις νίκες τους.


Τότε από τις κερκίδες ένας θεατής φώναξε: ¨Κάτθανε, Διαγόρα , ες Όλυμπον ουκ
αναβήσαι¨. (Πέθανε, Διαγόρα, δεν πρόκειται ν’ανέβεις στον Όλυμπο). Και ο Διαγό-
ρας έγειρε το κεφάλι του στους ώμους των παιδιών του και ξεψύχησε. Έτσι πίστευαν
οι αρχαίοι.


Μια Ολυμπιακή νίκη δεν είχε συνέχεια, ούτε για τους ίδιους τους νικητές, ούτε για
τους συγγενείς τους. Δεν υπήρχαν ούτε αμοιβές, ούτε άλλες ¨παράπλευρες¨ωφέλειες.
Απλώς, τα ονόματα των Ολυμπιονικών γράφονταν σε έναν τιμητικό κατάλογο, για να
διασωθούν, μέχρι τις μέρες μας.

Και όταν οι πόλεις γκρέμιζαν ένα μέρος των τειχών, για να υποδεχθούν τους Ολυ-
μπιονίκες τους, το πανηγύρι σταματούσε εκεί. Γιατί όλοι ήξεραν, πως κανείς δεν
μπορούσε να ανεβεί στον Όλυμπο και να γίνει θεός. Ήξεραν πολύ καλά , πως οι ανθρώπινες δυνατότητες είχαν ένα όριο κι’αυτό το όριο το καθόριζε η φύση.

¨ΕΘΝΟΣ¨24-8-2008-Γ.Χ.Χουρμουζιάδης

Δημαγωγοί

Ο συγγραφέας και φιλόσοφος Νίκος Δήμου περιλαμβάνει στο βιβλίο του «Ασκήσεις Ελευθερίας», ένα αξιόλογο κείμενο με τίτλο «Δημαγωγοί».


¨ Οι λαοί, όπως και οι άνθρωποι, κουβαλάνε μέσα τους όλες τις δυνατότητες:την αγάπη και το μίσος, την καλοσύνη και την κακία, τη μεγαλοψυχία και τη μισαλλοδοξία.Δεν υπάρχουν καλοί και κακοί λαοί-όπως δεν υπάρχουν ανώτεροι και κατώτεροι. Ανάλογα με την ιστορική στιγμή, με τους ηγέτες, με τις συνθήκες, όλοι οι λαοί μπορούν κάποτε να κάνουν πράγματα για τα οποία αργότερα θα ντραπούν.


Έκανα τις πανεπιστημονικές μου σπουδές στη Γερμανία. Η εποχή των Ναζί ήταν ακόμα αρκετά κοντά. Έβλεπα τους Γερμανούς γύρω μου: άνθρωποι ευγενικοί,αξιοπρεπείς, με υψηλό επίπεδο μορφωσης και καλλιέργειας, ήσυχοι, καλοί οικογενειάρχες. Και αναρωτιόμουνα: αυτά τα ανθρωπόμορφα κτήνη που αφάνισαν έξι εκατομμύρια Εβραίους, που ξεθεμελίωσαν το Δίστομο και τα Καλάβρυτα, που αιματοκύλισαν όλη την οικουμένη, τι είχανε γίνει; Πού κρύβονταν οι βασανιστές των Ες-Ες, οι ανακριτές της Γκεστάπο;

Με απασχολούσε έντονα το πρόβλημα πως ο λαός του Γκαίτε και του Μπετόβεν, πρώτος στη μουσική και στη φιλοσοφία, μπορούσε να φτάσει σε τέτοια έκπτωση . Να παρασυρθεί από έναν αμόρφωτο και μυθομανή δημαγωγό φέρνοντας τόση οδύνη στην υφήλιο-αλλά και στον εαυτό του.

Χρειάστηκα αρκετή μελέτη και ανάλυση για να απαντήσω στα ερωτήματά μου. Έπρεπε να δω συστηματικά τις ταινίες της εποχής, για να καταλάβω πόσο ισχυρό και πόσο διαβρωτικό ήταν το δηλητήριο με το οποίο πότιζε τους Γερμανούς ο Χίτλερ.Τελικά δεν ήταν καθόλου τυχαίος. Με απέραντη μαεστρία ήξερε να υποδαυλίζει όλη την κλίμακα των ανθρωπίνων συναισθημάτων. Έκανε τους Γερμανούς να νιώθουν ριγμένοι, ταπεινωμένοι, απειλούμενοι. Κέντριζε μέσα τους την παράνοια, την ανασφάλεια, τη φοβία. Κι από την άλλη πλευρά τους υποσχόταν δικαίωση, δύναμη, δόξα. Συνομιλούσε με το πλήθος και το μαγνήτιζε.

Εκμεταλευόταν όλους τους εθνικούς μύθους, αληθινούς και ψεύτικους. Παραπληροφορούσε τόσο έντεχνα, που ακόμα και το 1960 πολλοί Γερμανοί πίστευαν
πως η χώρα τους μπήκε στον πόλεμο, αμυνόμενη, θύμα διεθνούς συνωμοσίας.

Κατάλαβα τότε πως κανένας λαός δεν είναι άτρωτος, αν εμφανιστεί μπροστά του ο χαρισματικός δημαγωγός που θα εκμεταλλευτεί σωστά τη στιγμή και τη συγκυρία. “

Έλλειμμα επικοινωνίας

Οι άνθρωποι δεν επικοινωνούν σήμερα. Στη γειτονιά, στη πολυκατοικία, στην οικογένεια, υπάρχει έλλειμμα επικοινωνίας. Οι γείτονες δεν γνωρίζονται, οι συγκάτοικοι είναι άγνωστοι μεταξύ τους και η οικογένεια ¨περί άλλα τυρβάζει¨.


Γιατί φτάσαμε σε τούτο το σημείο ; Όλα ξεκίνησαν από το σπίτι, την οικογένεια. Θεμελιώδης θεσμός της οικογένειας είναι το οικογενειακό τραπέζι. Παλαιότερα αυτό το οικογενειακό τραπέζι εστρώνετο δύο φορές την ημέρα, το μεσημέρι και το βράδυ. Κάθε μέλος είχε τη δική του θέση. Στο μέσον ετοποθετείτο η πιατέλα με το φαγητό και το σερβίρισμα γινόταν με ιεραρχία, που είχε καθορίσει η οικογένεια, συνήθως πρώτα ο πατέρας, μετά τα παιδιά κατά ηλικία και τελευταία η μητέρα, επειδή εκείνη εφρόντιζε για τη διανομή των μερίδων. Προ του φαγητού, κάποιος έλεγε την προσευχή ή έστω όλοι έκαναν τον σταυρό τους και με τον ίδιο τρόπο τελείωναν. Ποτέ δεν εκάθοντο τα μέλη της οικογένειας, εάν δεν ήταν όλοι παρόντες και ποτέ δεν εγκατέλειπαν το φαγητό. Όσο έτρωγαν οι άνθρωποι συζητούσαν για τα προβλήματά τους. Έτσι υπήρχε επαφή, εγνώριζε ο ένας τον άλλον, άκουγε τις απόψεις του, μάθαινε τον τρόπο σκέψης του.

Σήμερα στην οικογένεια της καταναλωτικής μας κοινωνίας εργάζονται και οι δύο συζυγοι.Άλλο ωράριο ο ένας, άλλο ωράριο η άλλη. Τα παιδιά σχολείο και φροντιστήρια, πρωί και απόγευμα. Πότε να γίνει συγκέντρωση για φαγητό, πότε να βρεθούνε μαζί. Καθένας τρώει χωριστά, πότε στο σπίτι, πότε στα φαστφουντάδικα. Το βράδυ, λόγω δίαιτας δεν στρώνεται τραπέζι,στο στόμα όλο και κάτι βάζουμε και από εκεί και πέρα το λόγο έχει η τηλεόραση ,που αποβλακώνει μικρούς και μεγάλους.

Το φαινόμενο είναι ανησυχητικό. Όταν στην οικογένεια οι άνθρωποι δεν ¨συναντώνται¨,πως είναι δυνατόν να ¨συναντηθούν¨στην κοινωνία ;

Η γοργόνα

Στη Πρέβεζα, στον αη-Θωμά στη Μαργαρώνα,
Θυμάμαι, δωδεκόχρονο παιδί,
Πως κυνηγούσα για να πιάσω τη γοργόνα,
Που από βραδίς στον ύπνο μου είχα δει.

Στην Πρέβεζα, στον αη-Θωμά,
στη βάση, στις ελιές στη Μαργαρώνα,
χρόνια την κυνηγώ,
μα ακόμα να τη βρω, τη γοργόνα.

Και πήρα στο Σεϊτάν-Παζάρ κάθε σοκάκι,
ρωτώντας που μπορούσα να τη βρω…
Την είδαν, μου είπαν , μ’ένα κύριο Καρυωτάκη,
Μαζί του νάχει φύγει από καιρό…

Ντίνος Δημόπουλος (Σκηνοθέτης Κινηματογράφου}

Για τον φίλο που ¨΄εφυγε¨

Εγώ για το χατήρι σου, τρεις βάρδιες είχα βάλει.
Είχα τον ήλιο στα βουνά και τον αϊτό στους κάμπους,
Και το βοριά το δροσερό, τον είχα στα καράβια.
Μα ο ήλιος εβασίλεψε κι ο αϊτός αποκοιμήθη,
Και το βοριά το δροσερό τον πήραν τα καράβια.
Και έτσι του δόθηκε καιρός του χάρου και σε πήρε.

Γιώργος Σεφέρης

Γράμμα σ’ έναν άγνωστο φίλο

Ψάχνω να βρω ποιος είμαι,

Ώστε να ξέρω τι κατάφερα,

Τι κέρδισα,τι έχασα,

μέσα από τις σχέσεις,

με εχθρούς και φίλους.


Ψάχνω να κατανοήσω,

όσο καλύτερα μπορώ τον εαυτό μου.

Τα 9 Συντάγματα

Κατά τη διάρκεια των εκατόν εξήντα ετών κοινοβουλευτικού-συνταγματικού βίου, με ολιγοετείς διακοπάς αυτού , περίπου δέκα πέντε έτη:4η Αυγούστου επί 4 έτη, ξενική κατοχή 1941-1944 επίσης 4 έτη, και 7 έτη στρατιωτικής διακυβέρνησης «1967-1974», είχαμε εννέα Συντάγματα. «1844, 1864, 1911, 1927, 1952,1968, 1973, 1975, 1986».Άλλα μεν εξ αυτών κατηρτίθησαν εξ υπαρχής, άλλα δε αναθεωρήθηκαν και άλλα δεν ίσχυσαν.Όλα δε, πλην δύο , «1968 και 1973»εψηφίσθησαν υπό Συντακτικών Συνελεύσεων ή αναθεωρήθηκαν υπό Αναθεωρητικών βουλών. Δηλαδή, ανά δέκα επτά έτη και ένα Σύνταγμα!

Παρά την πληθώραν τωνΣυνταγμάτων, που εψηφίσθησαν και ίσχυσαν,ο κοινοβουλευτικός μας βίος και η πολιτική ζωή δεν εβελτιώθησαν.Τουναντίον, μάλιστα επεδεινώθησαν!Δεν ευθύνονται, επομένως,τα Συντάγματα, όσον οι εντεταλμένοι προς τήρησιν και εφαρμογήν εκάστοτε ηγέται της πολιτικής μας ζωής.

Εν αντιθέσει προς ημάς , εις άλλας χώρας και ιδίως εις Η.Π.Α., ισχύουν τα αρχικώς ψηφισθέντα Συντάγματα επί δύο εκατονταετίες και πλέον, εις δε την Βρετανίαν,δεν υπάρχει γραπτό Σύνταγμα, αλλά οι Άγγλοι εφαρμόζουν το εθιμικόν δίκαιον και συνδυάζουν κατά τον καλύτερον τρόπον την παράδοσιν με την εξέλιξιν.

Εμείς , προφανώς δια να εντυπωσιάσουμε και να καλύψουμε τις αδυναμίες μας ή και να εξυπηρετηθούν τα κομματικά συμφέροντα των εκάστοτε ισχυρών, προβαίνουμε σε Συνταγματικές μεταρυθμίσεις τις οποίες πολλές φορές δεν τηρούμε.