Έκαμε το σχολειό περιβόλι

Ο αείμνηστος καθηγητής της φιλοσοφίας Δημήτριος Λιαντίνης (1942-1998) στο βιβλίο του ¨Τα Ελληνικά¨ και στο κεφάλαιο ¨Παράδειγμα δάσκαλου¨, γράφει :

¨ Το παράδειγμα του δάσκαλου, που δοκίμασε να διδάξει για τη ζωή και βουλήθηκε να πολεμήσει μέσα στην ψυχή του παιδιού τις προλήψεις, είναι ο Αλέξανδρος Δελμούζος.

Ο Δελμούζος έκαμε το σχολειό περιβόλι. Και το παιδί είδε την καθαρότητα της φύσης. Σαν το αυγερινό άστρο ανέβηκε τη χαρά της μέρας, που κίνησε να φτάσει, αλλά δεν έφτασε.

Πέρασε μέσα στον κήπο, πήρε από το χέρι τους μικρούς μαθητές και, όπως έκαμε ο θεός με τους πρωτόπλαστους, άρχισε να παρουσιάζει και ένα-ένα να συσταίνει τα πλάσματα του παραδείσου. Τα κοχύλια, τα δέντρα, τα πουλιά, τις πόες, τους αηδονισμούς, τα μύρα των ανέμων. Να το ζαμπάκι και η γιάμπολη εδώ, έλεγε. Η λεβάντα, η μυγδαλήθρα, το κανάρι, ο ερωδιός και το κέρας της σελήνης.

Από την άλλη, όλα τα φιδόπουλα και τους σκορπιούς, τις αράχνες, τα νηχτικά, τα ανήμερα του τύπου της σμέρνας και τα σαρκοβόρα, τις ψευτιές δηλαδή και τις προλήψεις, τάκλεισε στο πηγάδι και το σφράγισε καλά.

Στο χώρο της παιδείας ο Δελμούζος είναι το ανάλογο του Ρήγα, του Δημητρίου Υψηλάντη, του Θοδωράκη Κολοκοτρώνη. Και να δεις που τα πράγματα οικονόμησαν έτσι τη συγκυρία, ώστε νάχουμε την πειραματική απόδειξη αυτής της ομοιότητος.

Μιλώ για τη δίκη του Ναυπλίου. Τη δεύτερη μετά τη δίκη του Κολοκοτρώνη. Τότε αδικοκρίθηκε ο πρώτος στη λεβεντιά και το σπαθί. Τώρα αδικοκρίθηκε ο άρχοντας για τα γράμματα και τα σχολεία. Ο Δελμούζος, δηλαδή, επεχείρησε να κάνει τη μέσα Επανάσταση. Λευτερωθήκαμε από τον εθνικό δυνάστη, να λυτρωθούμε και από τον πνευματικό τύραννο. Όπως ακριβώς τόλεγε ο Σολωμός, που ταύτιζε καθώς είναι γνωστό το λογιότατο και τον Τούρκο.

Όμως το φως δεν το αντέχει ο μισότυφλος. Θυμηθείτε τους πεδουκλωμένους στην παραβολή της Σπηλιάς του Πλάτωνα. Όταν ο φωτισμένος οδηγητής τους βγάζει από τα σκότη και ζητεί να τους ξαναφέρει μπροστά στον ήλιο, πονούν τα μάτια τους, φεύγουν το φως και ξαναγυρίζουν στα σκοτάδια τους. ¨΄Αλγειν τε αν τα όμματα και φεύγειν αποστρεφόμενον προς εκείνα α δύναται καθοράν ¨.

Έτσι και την προσπάθεια του Δελμούζου την πνίξανε στη γένεσή της. Τρεις φορές ο ωραίος δάσκαλος δοκίμασε να φυτέψει το θαύμα. Στο Παρθεναγωγείο του Βόλου, στο Μαράσλειο, στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. Και τις τρεις φορές τον αντίσκοψαν οι δάλαϊλάμα του έθνους και οι άλλοι ιπποπόταμοι. Τρεις φορές χύθηκε να αγκαλιάσει την ομορφιά και την αλήθεια. Και τρεις φορές άγγιξε μόνο τον ίσκιο τους, όπως ο παλαιός εκείνος Οδυσσέας στον Άδη. Όταν με φωνές και με κλάματα ζητούσε ν’αγγίξει και να φιλήσει τα μάτια της μάνας του.

Σύμβολο και σημείο, και στίγματα της μαύρης αντίδρασης , του σκότους και φυλακής, είναι ένας δεσπότης. Απολίθωμα παλαιοημερολογίτικο, αραχνοφόρος και κουφός, με το ένα μάτι του Κύκλωπα, και με τα δύο χέρια σακατεμένους ανεμόμυλους. Γερμανό Μαυρομάτη, τον έλεγαν. Επίσκοπος Δημητριάδος. Για να ξαναθυμίσω την κόλαση και το όνομά του παραδομένο ανέκκλητα στο ανάθεμα και στην καταισχύνη του έθνους. Πράγματα εξεχόντως ανθρώπινα εκέινος ο καλικάντζαρος φρόντισε να μείνουν στην ιστορία σαν αθεϊκά. Είναι ¨Τα Αθεϊκά του Βόλου ¨.

Ο Δελμούζος, είπε, είναι ο αρχηγός και κήρυκας της αθεϊας, της μασονείας, και της μαλλιαροσύνης. Όμως τα μαλλιά και οι τρίχες ήταν δικά του. Ο Δελμούζος δε φορούσε ούτε μουστάκι …¨